ભાગવત ગીતા કુલ 18 અધ્યાય ધરાવે છે, અને તેનું પ્રથમ અધ્યાય "અર્જુનવિષાદ યોગ" તરીકે ઓળખાય છે. આ અધ્યાયમાં મહાભારતના યુદ્ધની શરૂઆતમાં અર્જુનને ઉપજેલા સંકટ, શંકા અને શોકનું વર્ણન છે. અર્જુન કુરુક્ષેત્રમાં સંઘર્ષ માટે તૈયાર હતો, પરંતુ જેમ જેમ તેણે બંને સેનાઓમાં પોતાના સ્વજનો, ગુરુઓ અને સ્નેહીઓ જોયા, તેમ તેમ થયો અને યુદ્ધ ન કરવાની મનોદશામાં પહોંચી ગયો.
સંપૂર્ણ શ્રીમદ ભાગવત ગીતા Srimad Bhagavad Gita Gujarati અધ્યાય 1 "અર્જુનવિષાદ યોગ"
"અર્જુનવિષાદ યોગ" એટલે અર્જુનનો શોક અને આત્મસંદેહ. આ પહેલો અધ્યાય એ બતાવે છે કે કેવી રીતે મહાન યોદ્ધા અર્જુન યુદ્ધના મંચ પર પહોંચીને હતાશ થઈ જાય છે અને તેના અંતરંગ સંઘર્ષમાં ફસાઈ જાય છે.
અર્જુનવિષાદ યોગ અર્થ
અર્જુનવિષાદ યોગ એટલે મહાભારતમાં અર્જુનને યુદ્ધ માટે આગળ વધવાની ઝઝટ લાગે છે. જેમાં અર્જુનનો મનોવિગ્રહ અને વ્યથા દર્શાવવામાં આવે છે. આ અધ્યાયમાં અર્જુન પોતાના કર્મના સંકટમાં પડ્યા છે અને યુદ્ધના સમયે તેને અનેક માનસિક અને ભાવનાત્મક પ્રશ્નો ઉઠતા છે. આ સમયે તેને જોયું કે તેણે જોયું છે કે તે યુદ્ધમાં પોતાના ભાઈઓ, ગુરૂઓ, સ્નેહીજનો સાથે લડવાનો છે, જેને કારણે તેનો દિલ દુખી છે. તે વિમૂઢ અને નિરાશ હોય છે.
અર્જુનવિષાદ યોગ અધ્યાયનો મુખ્ય સંદેશ એ છે કે જીવનમાં આવી પરિસ્થિતિઓનો સામનો કેવી રીતે કરવો. અર્જુનને શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા આ વિશે જ્ઞાન મળ્યો, અને તેને તેમના જીવનના ઉદ્દેશ અને ધર્મને સમજાવવાનો પ્રયાસ કર્યો.
Srimad Bhagavad Gita Gujarati શ્લોક સારાંશ:
1. ધૃતરાષ્ટ્રનું પ્રશ્ન (શ્લોક 1):
ધૃતરાષ્ટ્ર, સંજયને પ્રશ્ન કરે છે કે, કુરુક્ષેત્રમાં ભેગી થયેલી પાંડવો અને કૌરવોની સેના શું કરી રહી છે? તેનો જવાન આપતા સાંજે કહે છે.
2. સંજયનું વર્ણન (શ્લોક 2-20):
- - દુર્યોધન, દ્રોણાચાર્ય પાસે જઈને પાંડવોની શક્તિશાળી સેનાનું વર્ણન કરે છે.
- - કૌરવો અને પાંડવો બંને યુદ્ધ માટે તૈયાર થાય છે.
- - શંખધ્વનિ (શંખનાદ) દ્વારા યુદ્ધની જાહેરાત થાય છે.
3. અર્જુનનો સંકટ (શ્લોક 21-30)
- અર્જુન, શ્રીકૃષ્ણને પોતાના રથને બંને સેનાઓની વચ્ચે લઈ જવા કહે છે.
- તે જોયે છે કે બંને તરફ તેના સ્વજનો, ગુરુઓ અને મિત્રો ઉભા છે, અને તેને યુદ્ધ કરવા માટે અસહ્ય શોક અને દુઃખ થાય છે.
- તેના હાથ કંપી જાય છે, શરીર થથરવા લાગે છે, અને તે ધણાવટ અનુભવતો નથી.
4. અર્જુનના તર્ક અને ન્યૂનતા (શ્લોક 31-47):
- અર્જુન કહે છે કે આવા યુદ્ધથી કોઈ લાભ નથી, કારણ કે તે પોતાના પરિવારજનોનો નાશ નહીં જોઈ શકે.
- તે ધર્મ, કુળની પરંપરા અને સમાજના નાશ વિષે ચિંતિત થાય છે.
- અંતે, અર્જુન શસ્ત્રો મૂકી દે છે અને કહે છે કે તે યુદ્ધ નહીં કરે.
શ્રીમદ ભાગવત pdf
pdf ડાઉનલોડ કરવા માટે નીચે આપેલી લિન્ક પાર ક્લિક કરો.
આ અધ્યાય મનુષ્યની આંતરિક સંઘર્ષ અને મૂંઝવણનું પ્રતિબિંબ છે. જ્યારે એક વ્યક્તિ પોતાના દાયિત્વ અને લાગણીઓ વચ્ચે ફસાઈ જાય, ત્યારે તેને સમજૂતી અને માર્ગદર્શનની જરૂર હોય છે. અર્જુનવિષાદ યોગ એ જીવનમાં નિષ્ક્રિયતા અને અસંમતિને દર્શાવે છે, જે આગળના અધ્યાયોમાં શ્રીકૃષ્ણના ઉપદેશ દ્વારા દૂર થશે.
અધ્યાય 1 અર્જુનવિષાદ યોગ શ્લોક
અર્જુનવિષાદ યોગ એટલે કે અર્જુનનો શોક અને નિર્મોહિત અવસ્થાનું વર્ણન આ અધ્યાયમાં કરવામાં આવ્યું છે. આ અધ્યાયમાં કુલ 47 શ્લોકો છે, જેમાં અર્જુન કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં પોતાના સ્વજનોને સામે જોઈને શંકા અને હતાશા અનુભવે છે.
धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः।
मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत सञ्जय॥ १.१॥
ધૃતરાષ્ટ્રે પૂછ્યું: હે સંજય! ધર્મભૂમિ કુરુક્ષેત્રમાં યુદ્ધ કરવા ઈચ્છુક મારા પુત્રો અને પાંડવો ભેગા થયા, ત્યારે તેમણે શું કર્યું? તમે કોઈ ચોક્કસ શ્લોક માટે પૂછી રહ્યાં છો કે આખો અધ્યાય જોઈએ? હું તેનો અનુવાદ અને અર્થ પણ સમજાવી શકું.
दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा |
आचार्यमुपसंगम्य राजा वचनमब्रवीत् ॥ १.२॥
અર્થ: સંજય બોલ્યા: ત્યારે દુર્યોધન પાંડવોની ગોઠવેલી સૈન્યવ્યૂહરચનાને જોયા બાદ પોતાના ગુરુ દ્રોણાચાર્ય પાસે ગયો અને રાજા તરીકે તેણે આ શબ્દો કહ્યા.
અર્જુનવિષાદ યોગની શીખ (ભાગવત ગીતા – અધ્યાય 1)
"અર્જુનવિષાદ યોગ" એ ભાગવત ગીતાનો પહેલો અધ્યાય છે, જેમાં અર્જુનની દુવિધા અને આંતરિક સંઘર્ષ દર્શાવવામાં આવે છે. આ અધ્યાય માનવ જીવનમાં આવે તેવા સંકટો અને મૂંઝવણ માટે અગત્યની શીખ આપે છે.
1. નિર્ણયની ક્ષણે સંકટ સ્વાભાવિક છે
- અર્જુન યુદ્ધક્ષેત્રમાં પહોંચ્યા પછી શંકાઓથી ઘેરાઈ જાય છે.
- આપણી જિંદગીમાં પણ મહત્ત્વના નિર્ણયો લેતી વખતે અસમંજસ ઊભું થઈ શકે છે.
- દુબળાઈ સ્વાભાવિક છે, પણ તેનું ઉકેલ શોધવો મહત્વપૂર્ણ છે.
2. લાગણીઓની અસરથી હકીકત ધૂંધળી થઈ શકે
- અર્જુન લાગણીઓથી એટલો પ્રભાવિત થાય છે કે તે પોતાનું કર્તવ્ય ભૂલી જાય છે.
- જીવનમાં કેટલીકવાર લાગણીઓમાં વહેતા જતાં, હકીકત કે કર્તવ્ય સમજી શકતા નથી.
- લાગણીઓ મહત્વપૂર્ણ છે, પણ અંતિમ નિર્ણય સમજદારીથી લેવો જોઈએ.
3. કર્તવ્ય અને સંબંધો વચ્ચે સંતુલન જરૂરી છે
- અર્જુન કુટુંબ અને નૈતિકતાને ધ્યાનમાં રાખી યુદ્ધ ન કરવા માંગે છે.
- જો કે, જીવનમાં કેટલીકવાર કર્તવ્યને પહેલા મૂકવું પડે.
- વ્યક્તિગત લાગણીઓ અને દાયિત્વ વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન બેસાડવું આવશ્યક છે.
4. આત્મવિશ્વાસ અને સાહસ ગુમાવવું ન જોઈએ
- અર્જુન દુઃખી થાય છે, હિંમત ગુમાવે છે અને શસ્ત્ર મુકી દે છે.
- જીવનમાં પણ કઠણ પરિસ્થિતિઓમાં ધીરજ રાખવી જરૂરી છે.
- દરેક મુશ્કેલીનો સામનો કરવા માટે આત્મવિશ્વાસ રાખવો જોઈએ.
5. સાચા માર્ગદર્શનની જરૂરિયાત
- જ્યારે અર્જુન મૂંઝવણમાં હતો, ત્યારે શ્રીકૃષ્ણ તેનું માર્ગદર્શન કરે છે.
- જિંદગીમાં પણ, જ્યારે આપણે સંકટમાં હોઈએ, ત્યારે સારા માર્ગદર્શકનો સહારો લેવો જોઈએ.
- સજ્જન, બુદ્ધિશાળી અને અનુભવી વ્યક્તિઓ પાસેથી માર્ગદર્શન મેળવવું લાભદાયી છે.
6. ભાવનાત્મક અને આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે પ્રેરણા
- અર્જુનવિષાદ યોગ બતાવે છે કે દુઃખ અને શંકાઓ આપણને ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચવા માટે પ્રેરણા આપી શકે.
- જીવનમાં મળેલા સંકટો આપણું જીવન ઉંચા સ્તરે લઈ જઈ શકે, જો આપણે સાચી દિશામાં વિચારીએ.
- શ્રીકૃષ્ણની ભક્તિ અને જ્ઞાન દ્વારા જ જીવનનો સાચો અર્થ સમજવો શક્ય છે.
Srimad Bhagavad Gita Gujarati ઉપસંહાર
આ અધ્યાય આપણને શીખવે છે કે જીવનમાં મૂંઝવણ અને સંકટ આવી શકે, પણ સાચા માર્ગદર્શન, આત્મવિશ્વાસ અને કર્તવ્ય પરાયણતા દ્વારા આપણે તેને પાર કરી શકીએ અર્જુન માટે તે માર્ગદર્શન શ્રીકૃષ્ણ હતા, અને આપણા માટે આ ગીતા જીવનમાં સાચી દિશા બતાવતી દીવાદાંડી સમાન છે.
