આધ્યાય 3, જે "કર્મયોગ" તરીકે ઓળખાય છે, તે શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા અર્જુનને આપેલી માર્ગદર્શિકાને રજૂ કરે છે, જેમાં કૃષ્ણ એ કર્મના મહત્વ અને યોગ્ય કાર્ય દ્વારા જીવનને સાચી દિશામાં ચલાવવાની પરિપ્રેક્ષ્ય રજૂ કર્યું છે. આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણ એ અર્જુનને કહ્યું કે કર્મોનો અભ્યાસ એ જીવનના સાચા ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરવાની મુખ્ય રીત છે.
કર્મયોગ નો અર્થ
કર્મયોગ નો અર્થ છે "કર્મનો માર્ગ" અથવા "કાર્યના માધ્યમથી આત્મના સંબંધ અને તે પરમાત્મા સાથે એકતાને પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ" શ્રીમદ ભાગવત ગીતા અધ્યાય 3 મુજબ, કર્મયોગ એ કર્મો અને કાર્યના માધ્યમથી આધ્યાત્મિક વિકાસ અને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ છે. આનો મુખ્ય મંત્ર છે.
શ્રીમદ ભાગવત ગીતા અધ્યાય 3 "કર્મયોગ"
આધ્યાય 3, જે "કર્મયોગ" તરીકે ઓળખાય છે, તે શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા અર્જુનને આપેલી માર્ગદર્શિકાને રજૂ કરે છે, જેમાં કૃષ્ણ એ કર્મના મહત્વ અને યોગ્ય કાર્ય દ્વારા જીવનને સાચી દિશામાં ચલાવવાની પરિપ્રેક્ષ્ય રજૂ કર્યું છે. આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણ એ અર્જુનને કહ્યું કે કર્મોનો અભ્યાસ એ જીવનના સાચા ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરવાની મુખ્ય રીત છે.
કૃષ્ણે તેમના ઉપદેશની શરૂઆત કર્મના સિદ્ધાંતથી કરી હતી. તેમણે અર્જુનને અનઘા તરીકે સંબોધ્યા - જે પાપ રહિત, શુદ્ધ છે. અર્જુન સંપૂર્ણ વ્યક્તિ નથી. તેમાં અનેક ખામીઓ છે. છતાં કૃષ્ણ તેમનામાં માત્ર સદ્ગુણ અને શુદ્ધતા જુએ છે, જે અર્જુન પ્રત્યેના તેમના પ્રેમની નિશાની છે. બાળક તોફાની અને બળવાખોર હોઈ શકે છે, પરંતુ માતા તેના બાળક પ્રત્યેના પ્રેમને કારણે માત્ર સારું જ જુએ છે. સ્નેહ અને એકતાના વાતાવરણમાં જ્ઞાનનો શ્રેષ્ઠ આનંદ માણવામાં આવે છે.
અધ્યાય 3 "કર્મયોગ" શ્લોક
ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन |
तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव ॥ ३.१॥
અર્થ: અર્જુન કહે: હે જનાર્દન! જો તને જ્ઞાન કર્મ કરતા શ્રેષ્ઠ લાગે છે, તો પછી કેમ તું મને ભયાનક કર્મ (યુદ્ધ) કરવા માટે પ્રેરિત કરે છે, હે કેશવ?
अर्जुन उवाच
व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धिं मोहयसीव मे |
तदेकं वद निश्चित्य येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम् ॥ ३.२॥
અર્થ અર્જુન કહે: તું વિરુદ્ધ પ્રકારના શબ્દોથી મારી બુદ્ધિને જાણે મૂંઝવી રહ્યો છે. તેથી, મને એકદમ ચોક્કસ રીતે એ કહો કે જેનાથી હું શ્રેષ્ઠ કલ્યાણ પ્રાપ્ત કરી શકું.
श्रीभगवानुवाच
लोकेऽस्मिन् द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ |
ज्ञानयोगेन साङ्ख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम् ॥ ३.३॥
અર્થ શ્રીકૃષ્ણ કહે: હે નિર્દોષ અર્જુન! હું પહેલેથી જ આ દુનિયામાં બે પ્રકારની નિષ્ઠા વિશે કહ્યું છે – જ્ઞાનયોગ (સાંખ્યયોગ) દ્વારા મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરવા ઇચ્છુક લોકો માટે અને કર્મયોગ દ્વારા સાધના કરવા ઇચ્છુક યોગીઓ માટે.
આધ્યાય 3ના મુખ્ય ભાગો અને ઉદ્દેશ
કૃષ્ણ દ્વિ માર્ગ વિશે વાત કરે છે. જીવનમાં આપણી ક્રિયાપ્રતિક્રિયાના ત્રણ પાસાં છે. જગત પાંચ ઇન્દ્રિયો દ્વારા ઉત્તેજના સ્વરૂપે આપણામાં પ્રવેશ કરે છે. આ ઉત્તેજના પછી મન અને બુદ્ધિની ઇચ્છાઓ સાથે પ્રતિક્રિયા આપે છે. આ પ્રતિક્રિયાઓ ઇન્દ્રિયો દ્વારા પ્રતિક્રિયાઓના સ્વરૂપમાં વ્યક્ત થાય છે. આ જીવનનો ટ્રાફિક છે.
શ્લોક 1-2: અર્જુન શ્રી કૃષ્ણને પૂછે છે કે, જો જ્ઞાન અધિક છે, તો કર્મનો અભ્યાસ કેમ કરવો? આ શંકાને દૂર કરતાં શ્રી કૃષ્ણ એ જણાવ્યું કે કર્મ જ્ઞાનથી મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે વિશ્વમાં દરેક માટે પોતાના કર્મો કરવામાં છે. કર્મો પૂર્ણ કરવા પર ભગવાનને પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત થાય છે.
શ્લોક 3-6: શ્રી કૃષ્ણ એ સમજાવ્યું કે દરેક પ્રાણી માટે કર્મો જરૂરી છે, અને આ કર્મો આદરપૂર્વક અને નિશ્ચલતા સાથે કરવામાં જોઈએ. તેઓ એ પણ કહ્યું કે, તમે જે રીતે કર્મો કરો છો, તે તમારા ભવિષ્યને અને પૂર્ણતા તરફ દોરી જાય છે.
શ્લોક 7-8: "તમારા શારીરિક કર્મોને આદર્શ રીતે સંપૂર્ણતા સાથે કરો. કૃષ્ણે કહ્યું છે કે જો મનુષ્ય પ્યાર અને નિષ્ઠા સાથે કાર્ય કરે છે, તો તે બધા દુઃખોને દૂર કરે છે."
શ્લોક 9-13: આમાં શ્રી કૃષ્ણ એ પ્રત્યક્ષ વ્યક્તિત્વ અને કર્તવ્યની આસપાસ એક માર્ગદર્શિકા પ્રદાન કરી. કર્મ યોગ એ જ્ઞાનના અભ્યાસ સાથે સંકલિત થયેલ છે, અને શ્રેષ્ઠ કર્મ એ છે જે ભગવાન માટે કરવામાં આવે છે.
શ્લોક 14-20: આ સત્તાવાર રીતે ઉદ્દેશ કરે છે કે, કર્મો કરવા માટે ધ્યાન અને એકાગ્રતા મહત્વપૂર્ણ છે. આ કર્મો વિમુક્તિ અને આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે માર્ગ છે.
શ્લોક 21-30: શ્રી કૃષ્ણ એ કહ્યું કે, શ્રેષ્ઠ કર્મો ભગવાન માટે કરી રહ્યા છે, અન્યથા, તમે સમાજ માટે કાર્ય કરીને જીવનનો ઉદ્દેશ પૂર્ણ કરી શકો છો. ભગવાન કૃષ્ણ કર્મોની દિશામાં જીવનની સંપૂર્ણતા અને મુક્તિ માટે માર્ગદર્શિકા આપે છે.
શ્લોક 31-43: આ શ્લોકોમાં શ્રી કૃષ્ણ એ શરમ, જ્ઞાન, અને વિમુક્તિ અંગે માહિતી આપી છે. તેમણે કહ્યું કે, માનવીને પોતાની શ્રેષ્ઠતા અને કર્મોનો સ્વીકાર કરવો જોઈએ, જે પરમતમ સાથે જોડાય છે.
અંતિમ શ્લોક 43: "ઈતિ શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા: કર્મયોગ વિષયક અધ્યાય 3 પૂર્ણ."
આધ્યાય 3 "કર્મયોગ"માં, શ્રી કૃષ્ણ એ પ્રકટ રીતે દર્શાવ્યું છે કે, કર્મોનો મહત્વ એ છે કે, તેઓ ભગવાન અને સમાજ માટે કાર્ય કરતી વખતે ભકતિ અને યોગ સાથે પરિપૂર્ણ થાય.
Bhagavad Gita in Gujarati pdf શ્રીમદ ભાગવત ગીતા
શ્રીમદ ભાગવત ગીતા એ આપણા ધર્મગ્રંથો એક મહત્વપૂર્ણ ગ્રંથ છે, જે મહાભારતના 18 અધ્યાયોમાં સવારાયેલા 700 શ્લોકોનો સંકલન છે. આ ગ્રંથ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અને પાંડવ વંશના યોદ્ધા અર્જુન વચ્ચેની સંવાદનો રૂપ છે. આ સંવાદમાં શ્રી કૃષ્ણે અર્જુનને જીવન, કર્તવ્ય, શ્રદ્ધા, ભક્તિ, જ્ઞાન, અને કર્મના માર્ગ પર અનેક અભ્યાસ અને માર્ગદર્શિકા આપી.
Gujarati PDF માં શ્રીમદ ભાગવત ગીતા એ એક સાવ સારી રીતે અનુવાદિત અને સરળ ભાષામાં રજૂ કરાયું છે, જે દરેક ગુજરાતી વાચકને સરળતાથી ગીતા ના સંદેશોનો અભ્યાસ કરવાની તક આપે છે.
કથા અને ગીતા ના મુખ્ય તત્વો:
-
કર્મયોગ (કાર્યનો માર્ગ): જીવાત્માને કૃત્ય અને કર્મમાં નિષ્ઠાવાન રીતે પાર પાડવું.
-
ભક્તિયોગ (દેવotion નો માર્ગ): ભગવાનના પ્રત્યે પ્રેમ અને શ્રદ્ધા સાથે જીવો.
-
જ્ઞાનયોગ (જ્ઞાનનો માર્ગ): આધ્યાત્મિક જ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરીને આત્મસંભાવના માર્ગ પર ચાલવું.
-
ધર્મ (સાચું પથ): જેવું કરવું તે પવિત્ર છે અને દરેક માટે યોગ્ય છે.
Gujarati PDFમાં, તમે આ ગ્રંથના શ્લોકોને વાચી શકો છો અને તેમને વધુ સ્પષ્ટ અને સરળ રીતે સમજવા માટે તેમના પર અનેક ટિપ્પણીઓ અને વિશ્લેષણો વાંચી શકો છો. આ આધીનિક સમાજમાં પણ, ભાગવત ગીતા આજે પણ જીવનના તમામ દૃશ્યોથી પ્રેરણા પ્રદાન કરતી એક મહાન આસ્થાનું પ્રતિક છે.
આ Gujarati PDF ઘણાં ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સ પર ઉપલબ્ધ છે, જે વાચકોએ આ ગ્રંથને સરળ રીતે વાંચી અને અભ્યાસ કરી શકે, અને દરેક વ્યક્તિ માટે આ બેઉને આધ્યાત્મિક અને શ્રદ્ધાપૂર્વક અભ્યાસ કરવા માટે માર્ગદર્શન પ્રદાન કરે છે.
કર્મયોગ દ્વારા વ્યક્તિ પોતાનો ધ્યેય મેળવે છે, જો તે પોતાના કર્મોને પોતાનાં દરેક કાર્યમાં આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિકોણથી કરે. શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને એ પણ સમજાવે છે કે પરમાર્થ માટે કર્મો કર્યા વગર મુક્તિ અને અધ્યાત્મિક પ્રગતિ શક્ય નથી.
અર્જુન, નિઃસ્વાર્થ હોવા છતાં, ઈચ્છાઓથી ભરપૂર છે અને તેથી તે જ્ઞાન યોગ માટે યોગ્ય નથી. તે ત્યાગ અને ધ્યાનના માર્ગ પર આગળ વધે તે પહેલાં તેણે કર્મમાંથી પસાર થવું જોઈએ અને તેના વ્યક્તિત્વને તેની ઇચ્છાઓથી મુક્ત કરવું જોઈએ. તેથી જ કૃષ્ણનો સંદેશ છે - તમારું કામ કરો! ઈશાવાસ્ય ઉપનિષદમાં જણાવ્યા મુજબ જો કોઈ વ્યક્તિ કોઈ માર્ગને અનુસરતો નથી તો તે આત્મહત્યા કરે છે.
અધ્યાય 3 - "કર્મયોગ" ઉપસંહાર:
કર્મયોગ એટલે કાર્યના માધ્યમથી આત્મસાધના અને પરમાત્માની સમીપતા પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ. આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને સમજાવે છે કે જીવનમાં કાર્ય કરવું એક નાનો અવશ્યક દેહી પ્રવૃત્તિ છે, પરંતુ તે કર્મો શ્રેષ્ઠતા અને ભક્તિથી વિમુક્ત ન હોવા જોઈએ.
