અધ્યાય 4 ને "જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ" કહેવાય છે. આ અધ્યાયમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ એ જ્ઞાન અને કર્મના સંયોગ વિશે સંબોધિત કરે છે. અહીં, શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને સમજાવે છે કે, કર્મ અને જ્ઞાનના મધ્યમાં ભલાઈ માટેનું એક સુમેળિત સંગમ છે. તે કહે છે કે, કર્મો કરવું અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું એક સાથે જ હોવું જોઈએ, જેથી સર્વસુખી અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ પ્રાપ્ત થઈ શકે.
અધ્યાય 4 નો નામ "જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ" છે. આ અધ્યાયમાં, શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને જ્ઞાન અને કર્મના સંયોગ વિશે સમજાવતાં છે. આ સંયોગ એ આત્મસાંસારિક વિકાસ અને મૂક્તિની તરફ દોરી જાય છે. જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ એ એવું માર્ગ છે જેમાં કર્મ (કાર્ય) અને જ્ઞાન (વિદ્યા) એકસાથે અપનાવવાનું છે.
જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ"નો અર્થ:
"જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ" એ એક પ્રકારનો આધ્યાત્મિક માર્ગ છે, જેમાં જ્ઞાન, કર્મ અને સંન્યાસ (વિરાગ)નો સંયોગ કરવામાં આવે છે. આમાંના ત્રણ તત્વો નીચે પ્રમાણે અર્થિત થાય છે:
-
જ્ઞાન (જ્ઞાનવિદ્યા) – આત્મજ્ઞાન અને સત્યના પ્રકાશની મેળવે છે.
-
કર્મ (કામ) – કોઈપણ કાર્યને પરમાત્મા માટે અર્પિત કરવું, અને પરિણામની લાગણી ન રાખવું.
-
સંન્યાસ – કર્મોથી અથવા દુનિયાવિચારોથી વિમુક્ત રહેવું, પરંતુ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન સાથે આ કર્મોને ભક્તિપૂર્વક અર્પિત કરવાનો માર્ગ. જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગનો સાર એ છે કે, જે વ્યક્તિ પોતાના કર્મો (કાર્યો) માટે ફળની ઈચ્છા ન રાખે અને ભગવાન માટે નિઃસ્વાર્થ કાર્ય કરે, તે જ બ્રહ્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે.
આ પ્રકારનો યોગ એ છે, જ્યાં કર્મ અને જ્ઞાન એક સાથે જોડાય છે, અને કર્મો કરવા પછી પણ તેઓ સંન્યાસીની જેમ જીવનથી વિમુક્ત રહે છે.
શ્રીમદ ભાગવત ગીતા અધ્યાય 4 જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ શ્લોક
શ્લોક"ઇત્યાહુંસે ભરતશ્રેષ્ઠઃ શ્રૂતવેહમયાનહઃ।
યોગં યોગેશ્વરોત્સૃષ્ટમશ્નતતિમહાત્મજઃ।।"
અર્થ: શ્રી કૃષ્ણ કહે છે, "હે ભારતના શ્રેષ્ઠ, આ યોગનો પથ (જ્ઞાનકર્મસંન્યાસ) તેમણે આદિકાળમાં મહાત્માઓને અર્પિત કર્યો. તે યોગને હું આત્મજ્ઞાન આપનાર છું, જે એકજ્ઞાની અને શ્રેષ્ઠ યોગી માટે સુખદાયી છે."
શ્લોક "સંપ્રાપ્યાયમપ્રમયમજ્ઞાતવ્યો મમ પાવકઃ।
સર્વાધારિતમન્યતા જીવત્વં શરણમમઃ।।"
અર્થ: શ્રી કૃષ્ણ આ શ્લોકમાં જણાવે છે કે આ યોગ (જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ) એ સર્વાધારિત, સર્વજનહિત અને પ્રામાણિક છે. જ્યારે તમે આ યોગની પ્રત્યક્ષ રીતે શ્રદ્ધાવાન બની તેની અનુસરણી કરો છો, ત્યારે જૈવીક મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.
શ્રીમદ ભાગવત ગીતા Srimad Bhagavad Gita Gujarati અધ્યાય 4 જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ
આ અધ્યાયમાં શ્રી કૃષ્ણએ કહ્યું છે કે, જેમ જેમ જીવનમાં કાર્ય અને કર્મો બદલાય છે, તેમ જ્ઞાનનો મહત્વ પણ અનિવાર્ય છે. શ્રી કૃષ્ણએ અર્જુનને એ સમજાવ્યું કે, કર્મ અને જ્ઞાન ના સંયોગથી જ માનવી આત્મવિશ્વાસ, આધ્યાત્મિક શાંતિ અને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
કર્મ એ કાર્ય છે, જે જીવને તેના કર્તવ્યને નિભાવવા માટે કરવું પડે છે. જ્ઞાન એ તે બોધ છે, જે મનુષ્યને સાચું માર્ગ બતાવે છે અને તેને શાંતિ અને ભક્તિ તરફ દોરી જાય છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિકોણથી, શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને સમજાવે છે કે જ્ઞાનના વિમુક્તિનો માર્ગ સફળ કરવાનો છે, પરંતુ તે કામ પણ કર્મયોગ અથવા ભક્તિ દ્વારા કરવામાં આવવો જોઈએ.
Srimad Bhagavad Gita Gujarati અધ્યાય 4 શ્લોક
અધ્યાય 4 માં, શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને દિવ્ય જ્ઞાન અને યોગ વિશે સમજાવે છે. તેઓ કહે છે કે આ જ્ઞાન પ્રાચીન ઋષિઓ અને રાજર્ષિઓને આપવામાં આવ્યું હતું. તેઓ અવતારના સિદ્ધાંત અને નિષ્કામ કર્મ વિશે પણ સમજાવે છે.
श्रीभगवानुवाच
इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम् |
विवस्वान्मनवे प्राह मनुरिक्ष्वाकवेऽब्रवीत् ॥
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ કહે: હું આ અવિનાશી યોગ (ભગવદ્ ગીતા નું જ્ઞાન) પહેલા વિવસ્વાન (સૂર્યદેવ) ને કહ્યું હતું. પછી વિવસ્વાને મનુને અને ત્યારબાદ મનુએ ઇક્ષ્વાકુને આ જ્ઞાન આપ્યું.
एवं परम्पराप्राप्तमिमं राजर्षयो विदुः |
स कालेनेह महता योगो नष्टः परन्तप ॥
આ રીતે, આ યોગ પરંપરા દ્વારા પ્રાપ્ત થયો હતો અને રાજર્ષિઓએ તેને જાણ્યો હતો. પરંતુ, હે પરંતપ (શત્રુઓને તપાવનારો અર્જુન), લાંબા સમય દરમિયાન આ યોગ લુપ્ત થઈ ગયો છે.
ભગવત ગીતા ઉપદેશ
"જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ" નું આરંભ શ્રીમદ ભાગવત ગીતા ના અધ્યાય 4 માં થાય છે. આ અધ્યાયનો મુખ્ય વિષય એ છે કે કર્મ અને જ્ઞાન વચ્ચેના સંયોજનને કેવી રીતે સમજીને જીવનમાં તેનો અમલ કરવો. આ અધ્યાયમાં, શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને સમજાવે છે કે કર્મ (પ્રત્યક્ષ કાર્ય) અને જ્ઞાન (આધ્યાત્મિક જ્ઞાન)ને એક સાથે અપનાવવાથી શ્રેષ્ઠ પરિણામો મળી શકે છે.આ અધ્યાયના શરૂઆતમાં, શ્રી કૃષ્ણે અર્જુનને કહ્યું હતું:
આની મદદથી, શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને એ સમજાવવાનો પ્રયાસ કરે છે કે, જીવનમાં કર્મો કરવાના જવાબદાર છે, પરંતુ આ કર્મોને જ્ઞાન (આધ્યાત્મિક જ્ઞાન) સાથે સંકલિત કરવાથી તે શ્રેષ્ઠ બની જાય છે.
"જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ" એ શ્રીમદ ભગવદ્ ગીતા, અધ્યાય 4 માં આપેલો એક ઊંચો આધ્યાત્મિક ઉપદેશ છે. આ યોગનો મુખ્ય ઉદ્દેશ છે જ્ઞાન અને કર્મના સંયોગથી આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું અને જીવનને આધ્યાત્મિક રીતે પૂર્ણ બનાવવું. શ્રી કૃષ્ણ આ અધ્યાયમાં જણાવે છે કે, કર્મો અને જ્ઞાનના સંયોગ દ્વારા વ્યક્તિમાત્રને પૂજ્ય અને શ્રેષ્ઠ કાર્યનો માર્ગ દર્શાવવામાં આવે છે.
જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ pdf ડાઉનલોડ
અહી શ્રીમદ ભાગવત ગીતા Srimad Bhagavad Gita Gujarati અધ્યાય 4 જ્ઞાન કર્મ સંન્યાસ યોગ પીડીએફ ડાઉનલોડ કરવા માટી નીચે જુઓ.
કર્મમાં નિષ્ઠાવાન રહી જ્ઞાન મેળવવું:
શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે, આપણને કર્મો (કાર્ય) કરવાની જરૂર છે, પરંતુ તેમને ભક્તિ અને નિઃસ્વાર્થ ભાવથી કરવું જોઈએ. કર્મો કરવાથી, જો તે ફળની ઇચ્છા વિના કરવામાં આવે, તો તે મનુષ્યને આત્મજ્ઞાનની તરફ દોરી જાય છે.
કર્મો અને જ્ઞાનનો સંયોગ:
આ યોગનો મુખ્ય ભાગ એ છે કે કર્મો અને જ્ઞાન બંનેનો એકસાથે અભ્યાસ કરવો. જે વ્યકતિ આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે શ્રેષ્ઠ માર્ગ અપનાવશે, તે કર્મો પણ ભગવાન માટે નિઃસ્વાર્થ ભાવથી કરશે.
- કર્મ માં લોકો પોતાના દૈનિક કાર્યને ભક્તિપૂર્વક, પરમાત્મા માટે અર્પિત કરે છે.
- જ્ઞાન એ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન છે, જે માનવીને પરમાત્મા સાથે જોડાવા માટે પ્રેરણા આપે છે.
- વિરાગ અને સંન્યાસ:
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે, વિરાગ (સંન્યાસ) એ ઈચ્છાઓ અને અંગત લાગણીઓથી મુક્તિ મેળવવાનો માર્ગ છે. સંન્યાસ એ એ રીતે કર્મોને છોડી દેવું નથી, પરંતુ તે છે, "કાર્ય કરવા છતાં, મારા મનમાં કોઈ લાગણી કે ઈચ્છા ના રહે."
-
આધ્યાત્મિક અનુભવ:
જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ એ એવી આલેખક યોગ પદ્ધતિ છે જે આપણા કર્મો અને જ્ઞાનનો સંયોજન બનાવે છે. એ જીવનમાં શાંતિ, મૌન અને સંતોષ લાવવાની પદ્ધતિ છે. વ્યક્તિ પોતાની કાર્યોમાં સંલગ્ન રહી ભગવાનના જ્ઞાન સાથે સર્વસ્વિત કામ કરે છે.
-
જ્ઞાનનો પ્રભાવ:
શ્રી કૃષ્ણના ઉપદેશ અનુસાર, જ્ઞાન એ એવું પ્રકાશ છે જે દરેક કાર્યને સાધારણતા અને શ્રેષ્ઠતા આપે છે. જ્યારે તમે કર્મો કરો છો અને તેના પર જ્ઞાન અને ભક્તિનો પ્રકાશ પડે છે, તો તે કર્મો આત્મવિશ્વાસ, ઊંચાઇ અને મકાનના આત્મજ્ઞાન તરફ દોરી જાય છે.
ઉપસંહાર ગીતા બોધ:જ્ઞાનનો મહત્વ:
જ્ઞાનનો મહત્વ: આ યોગમાં જ્ઞાન એ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન છે, જે મનુષ્યને ભગવાન સાથે જોડાવા માટે માર્ગદર્શન આપે છે. જ્યારે આપણે આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે પાપો અને સાંસારિક દુર્ગુણોથી મુક્તિ મેળવી શકીએ છીએ.
કર્મોનો મુક્તિ માટે ઉપયોગ: શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે કર્મ કરનાર વ્યક્તિએ નિઃસ્વાર્થ મનથી કાર્ય કરવું જોઈએ, પરિણામની કોઈ ઈચ્છા વગર. યોગી અને ભક્તિપૂર્વક કર્મો કરવાથી તે મનુષ્યના આત્મજ્ઞાન માટે શ્રેષ્ઠ બને છે.
સન્યાસ (વિરાગ): સંન્યાસનો અર્થ માત્ર કામ છોડી દેવાનો નથી. સંન્યાસ એ છે જ્યાં વ્યક્તિ કોઈપણ કાર્યમાં વ્યસ્ત રહેતો નથી, પરંતુ તે કાર્ય કરવા છતાં, તે ક્રિયામાં ઇચ્છાઓના સંપર્કથી મુક્ત રહે છે અને ભગવાન સાથે એકરૂપ થાય છે.
દૈવી પ્રવૃત્તિમાં જોડાવા માટે: શ્રી કૃષ્ણએ સમજાવ્યું છે કે વ્યક્તિએ પોતાના કર્મોના ફળની ઈચ્છા છોડી દેવી જોઈએ અને દરેક કાર્ય ભગવાનને સમર્પિત કરવું જોઈએ. આ રીતે કાર્યો ભગવાન સાથે જોડાયેલા છે અને તે આધ્યાત્મિક માર્ગ પર આગળ વધવામાં મદદ કરે છે.
"જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગ" એ એવી પદ્ધતિ છે જે મનુષ્યને કર્મો, જ્ઞાન અને વિરાગ (સંન્યાસ)ના સંયોગ દ્વારા આધ્યાત્મિક પ્રગતિ તરફ દોરી જાય છે. જેમ કે આપણા કર્મો ભક્તિ અને નિઃસ્વાર્થતા સાથે જો કરવામાં આવે, તો તે માણસને પરમાત્મા સાથે જોડાવા માટે માર્ગ દર્શાવે છે.
